Geneesmiddelenresistentie

Antivirale geneesmiddelenresistentie bij griep - een opkomende bedreiging?

Gebaseerd op een recente studie van het National Influenza Centre in Denemarken
Influenza-virus is een van de meest hardnekkige en onvoorspelbare pathogenen bij de mens5 en seizoensinfluenza veroorzaakt ernstige ziekte en sterfte bij populaties met een hoog risico - met name bij ouderen en immuungecompromiteerde patiënten6. Influenza is normaal gesproken een acute zelfbeperkende ziekte die slechts 5-7 dagen duurt, maar langdurige infecties van enkele maanden zijn gerapporteerd bij immuungecompromitteerde patiënten6. Vergeleken met een virus zoals HIV is multiresistentie niet van groot belang geweest bij influenza. Een recent onderzoek van het National Influenza Centre in Denemarken heeft echter aangetoond dat behandeling met antivirale influenza van immuungecompromitteerde patiënten met langdurige influenza-virusinfectie kan leiden tot multiresistentie. Dit benadrukt het belang van tijdige resistentietesten tijdens de behandeling en surveillance van de antivirale gevoeligheid6.
 
De snel evoluerende antivirale resistentie die in dit geval wordt waargenomen, benadrukt het belang van tijdige antivirale resistentietesten tijdens de behandeling van influenza-virusinfectie

Weinig behandelingsopties beschikbaar

Antivirale medicijnen zijn belangrijk voor de behandeling van epidemieën en pandemische influenza1. Alle lidstaten van de Europese Unie (EU) bevelen antivirale geneesmiddelen aan in de vorm van neuraminidase-remmers (NAI's) in combinatie met klinische ondersteunende zorg, voor de behandeling van ernstige, gecompliceerde of progressieve ziekte, of voor patiënten met een hoog risico op complicaties, ongeacht de vaccinatiestatus7 . In de EU zijn twee klassen antivirale griep-behandelingen goedgekeurd: M2-ionkanaalremmers en neuraminidase-remmers (NAI's). Omdat de meeste circulerende influenzavirussen resistent zijn geworden tegen M2-ionkanaalremmers, worden momenteel alleen de NAI's gebruikt6 en slechts twee verschillende NAI's zijn goedgekeurd voor de behandeling van influenza in de EU per februari 20188. Antivirale gevoeligheid wordt continu bewaakt door het WHO Wereldwijd systeem voor influenzaveiligheid en -respons1.

Multidrug-resistentie bij immuungecompromiteerde patiënten

De Deense studie, die is gepubliceerd in het medische tijdschrift Eurosurveillance, evalueerde antivirale resistentie-mutatieprofielen in monsters van een kankerpatiënt met influenza. Omdat de patiënt immunogecompromitteerd was, werd de behandeling onmiddellijk gestart met een NAI, maar het eradiceerde het influenza virus niet. Gedurende de volgende zes maanden ontving de patiënt een aanvullende kuur van dit NAI gevolgd door twee kuren van de andere NAI beschikbaar6.
 
Geen van de twee behandelingen slaagde er echter in het virus uit te roeien en de patiënt overleefde het niet. Monsters die waren genomen tijdens de behandelingsperiode werden later geanalyseerd met next generation sequencing (NGS). De analyse toonde aan dat de patiënt resistentie had ontwikkeld tegen beide NAI's en dat nieuwe resistente subpopulaties van het virus zich tijdens de behandelingsperiode ontwikkelde6.
 
Surveillance van antivirale gevoeligheid en onderzoek naar de ontwikkeling van antivirale resistentie in het influenzavirus is belangrijk om de verspreiding van antiviraalresistente virussen te voorkomen - zowel in de ziekenhuisomgeving met risicogroeppatiënten als op grotere schaal in de algemene bevolking.

Belangrijk om weerstand te controleren

De snel evoluerende antivirale resistentie die in dit geval wordt waargenomen, benadrukt het belang van tijdige antivirale resistentietesten tijdens de behandeling van influenza-virusinfecties om het behandelingsregime te veranderen en onnodige toediening van ineffectieve geneesmiddelen te voorkomen, evenals verspreiding van antiviraalresistente virussen te voorkomen, concludeerden de onderzoekers in deze studie6.
 

Surveillance is een gezamenlijke verantwoordelijkheid

Bovendien concludeerden ze dat surveillance van antivirale gevoeligheid en onderzoek naar ontwikkeling van antivirale resistentie in het influenzavirus belangrijk is om de verspreiding van antiviraalresistente virussen te voorkomen - zowel in de ziekenhuisomgeving met risicogroeppatiënten als op grotere schaal in de algemene bevolking6 .
 
Meer informatie over de studie

Hoe voorkomen en beheersen we antiviraal bestendig influenzavirus?

Vaccins en het ontwikkelen van nieuwe klassen van antivirale geneesmiddelen zijn belangrijk om de verspreiding van antiviraal resistent influenzavirus te voorkomen en onder controle te houden. Er is ook gesuggereerd dat het verkrijgen van een beter moleculair en genetisch begrip van de reden waarom sommige dieren (bijv. Schapen en konijnen) resistent zijn tegen influenza-infectie en dat anderen (bijv. Eenden) resistent zijn tegen influenza-aandoeningen en welke genen betrokken zijn, mogelijk kunnen leiden de manier om deze intermediaire gastheren resistent te maken tegen influenza-infectie. Initiële proof-of-conceptstudies zijn al begonnen om de overdracht of replicatie van influenzavirus bij transgene dieren te beperken5.
 

De impact van influenza

Influenza blijft regelmatig seizoensgebonden epidemieën, onvoorspelbare pandemieën en frequente en dodelijke zoönotische uitbraken wereldwijd veroorzaken5. Jaarlijkse seizoensgriepepidemieën veroorzaken naar schatting 3-5 miljoen gevallen van ernstige ziekte en wereldwijd ongeveer 290.000 tot 650.000 doden9.

   
 

Wereldwijde update over de gevoeligheid van menselijke influenzavirussen voor NAI's

14.330 influenza A- en B-virussen werden verzameld door WHO-erkende National Influenza Centres wereldwijd mei 2015-mei 2016. Ongeveer 0,8% (n = 113) vertoonde ofwel verlaagde remming (RI) of sterk verminderde remming (HRI) met ten minste één van de vier NCI *. In 2014-15 was het aantal 0,5% 10.

Over het algemeen was de overgrote meerderheid (> 99%) van de geteste virussen gevoelig voor alle vier de NAI's, die normale remming (NI) vertoonden, en NAI's blijven de aanbevolen antivirale middelen voor de behandeling van influenza-virusinfecties. Niettemin geven de gegevens aan dat de wereldwijde bewaking van de antivirale gevoeligheid van influenza moet worden voortgezet, concludeert het rapport10.

* Slechts twee van deze vier NAI's zijn goedgekeurd voor de behandeling van influenza in de EU per februari 20188.

Bron: gebaseerd op Trebbien R, et al. Development of oseltamivir and zanamivir resistance in influenza A(H1N1)pdm09 virus, Denmark, 2014. Euro Surveill. 2017;22(3):pii=30445

Meer lezen

Het overwinnen van weerstand tegen kanker - het oplossen van honderden puzzelsBegrijpen hoe resistentie tegen geneesmiddelen bij kanker evolueert en hoe die weerstand tegen te gaan, is als het oplossen van honderden puzzels, legt een vooraanstaande kankerdeskundige uit.

Bestrijding van AMR door wereldwijd gecoördineerd stewardshipWereldwijd gecoördineerd stewardship is een van de belangrijkste interventies om antimicrobiële resistentie te bestrijden, beweert een vooraanstaand expert.


 

Wilt u meer weten?

Antimicrobiële resistentie (AMR) is in opkomst als ernstige bedreiging van de wereldwijde volksgezondheid.

Lees meer over antimicrobiële resistentie (AMR)

Referenties

1. WHO: Factsheet: Antimicrobial resistance. Hier beschikbaar
5. Hussain, M. et al. Drug resistance in influenza A virus: the epidemiology and management. Infect Drug Resist. 2017; 10: 121–134
6. Trebbien, R. et al. Development of oseltamivir and zanamivir resistance in influenza A(H1N1)pdm09 virus, Denmark, 2014. Euro Surveill. 2017; 22(3): pii=30445)
7. European Centre for Disease Prevention and Control. Expert opinion on neuraminidase inhibitors for the prevention and treatment of influenza – review of recent systematic reviews and meta-analyses. Stockholm: ECDC; 2017
8. EMA: Antiviral medicines for pandemic influenza. Hier beschikbaar
Last accessed 15 February 2018
9. WHO: Factsheet: Influenza (Seasonal). Hier beschikbaar
Last accessed 15 February 2018
10. Gubareva, L.V. et al. Global update on the susceptibility of human influenza viruses to neuraminidase inhibitors, 2015–2016. Antiviral Research 2017; (146): 12-20