Behandeling niercelcarcinoom

Er zijn twee soorten behandelingen als het gaat om nierkanker, namelijk: genezende behandeling en palliatieve behandeling. Hieronder staat beschreven wat daar precies onder valt, en wordt elke vorm van behandeling uitgebreid beschreven.²⁵

Vijf stadia van de nierkanker⁹

Welke behandeling geschikt is voor een patiënt hangt mede samen met het “stadium” waarin de tumor zich bevindt op het moment van diagnose. Het stadium wordt bepaald door de zorgverlener op basis van drie factoren, namelijk de grootte van de tumor, doorgroei van de tumor in omringende weefsels en de aanwezigheid van uitzaaiingen in andere organen of lymfeklieren. Voor niercelcarcinoom zijn er 5 stadia vastgesteld:

• Stadium Ia: de tumor is maximaal 4 cm groot en niet uitgezaaid.
• Stadium Ib: de tumor is 4-7 cm groot en niet uitgezaaid.
• Stadium II: de tumor is 7-10 cm groot en niet uitgezaaid.
• Stadium III: de tumor groeit in naburige bloedvaten, niet in de bijnier en niet buiten het weefsel rondom de nier. De tumor is uitgezaaid naar een aangrenzende lymfeklier.
• Stadium IV: de tumor groeit in het weefsel rondom de nier en ook in de bijnier. De tumor kan uitgezaaid zijn naar meerdere lymfeklieren en er kan sprake zijn van uitzaaiingen op afstand.
   

Genezende behandeling

De genezende behandeling heeft als doel het volledig genezen van de patiënt. Er zijn verschillende onderdelen die hieronder vallen:

Het (gedeeltelijk) verwijderen van de nier²⁷
Bij deze behandeling wordt de nier, en daarmee de tumor, volledig of voor een deel verwijderd. De keuze voor een dergelijke ‘niersparende operatie’ wordt gemaakt op basis van een aantal zaken. Zo is het belangrijk dat de tumor klein is (tot 4 cm), en zich op een gunstige plaats bevindt (aan de buitenkant van de nier).

Bevriezen of verhitten van de tumor²⁶

• Bevriezen
  Het bevriezen van de tumor wordt cryotherapie genoemd. De tumor wordt bevroren door stikstof dat middels naalden (CT-scan) in de tumor wordt gespoten. Net zoals bij het (gedeeltelijk) verwijderen van de nier, moet voor deze behandeling de tumor klein zijn en op een gunstige plek zitten. Voordeel van de behandeling: doordat de nier niet wordt verwijderd, heeft de patiënt over het algemeen minder pijn en kans op bloedverlies of urinelekkage. Nadeel: het is een relatief nieuwe techniek, waardoor nog niet veel te zeggen is over de werking op lange termijn.
   
• Verhitten
  Het verhitten van de tumor wordt Radio Frequency Ablation (RFA) genoemd. Net als bij het bevriezen van de tumor, wordt bij RFA een CT-scan uitgevoerd waarbij er naalden in de tumor worden gezet. In dit geval wordt de tumor met stroom verhit. Zowel het bevriezen als het verhitten van de tumor kan via een (kijk)operatie plaatsvinden. RFA is ook mogelijk rechtstreeks via de huid. Voor het verhitten van de tumor gelden dezelfde voor- en nadelen als voor het bevriezen van de tumor.
   

PEF-ablatie^49,50

De PEF-ablatie, of irreveribele electroporatie, is een relatief nieuwe behandelmethode van niercelcarcinoom. Kenmerkend voor de PEF-ablatie zijn de bijzondere naalden (elektroden) die in de tumor worden geplaatst. Door kortdurende, intense, elektrische stroomstootjes (pulsen) af te geven, ontstaan er kleine gaatjes (nanoporiën) in de wand van de kankercellen, waardoor de celstructuur wordt aangetast. Deze techniek resulteert in onherstelbare schade aan de kankercellen, waardoor deze cellen uiteindelijk afsterven en de groei van de tumor wordt gereduceerd.
 

Palliatieve behandeling²⁸

Een palliatieve behandeling is niet gericht op het volledig genezen van de patiënt, maar op het remmen van de tumorgroei en het verbeteren van de kwaliteit van leven. Behandelingen die onder deze noemer vallen, hebben als doel de klachten van de patiënt te verlichten. Voorbeelden van palliatieve behandelingen zijn: 

Embolisatie²⁹
In sommige gevallen kan nierkanker ernstige bloedingen veroorzaken. In een dergelijk geval is het mogelijk om embolisatie toe te passen. Bij een embolisatie sluit de radioloog het bloedvat naar de tumor af. Hierdoor stopt het bloedverlies en wordt de nier kleiner. Het uitvoeren van een embolisatie gaat via een aantal stappen:

1: Invoeren van katheter via de lies 
2: Inspuiten van contrastvloeistof 
3: Zichtbaar maken van bloedvaten met behulp van röntgenapparatuur
4: Afdichten van het juiste bloedvat(en)
5: Dichtdrukken van het prikgaatje in de lies
6: Aanbrengen van drukverbandMogelijke bijwerkingen van een embolisatie zijn koorts, plaatselijke pijn en misselijkheid. Doorgaans verdwijnen deze symptomen binnen twee dagen.

Systemische therapie^30,31,42
Naast het toepassen van een embolisatie, is het mogelijk om palliatief te behandelen met medicijnen. Een voorbeeld van systemische therapie is doelgerichte therapie. Dit is een behandelmethode die zich focust op de kankercellen. Doelgerichte therapie vindt plaats als er bij de patiënt uitgezaaide heldercellig niercelcarcinoom geconstateerd is. Dit kan al in een gevorderd stadium zijn. Deze palliatieve behandelmethode kan de kanker niet genezen. Wel kan het de grootte van de tumor reduceren of de groei remmen. Een voorbeeld van doelgerichte therapie bij RCC zijn angiogeneseremmers. Angiogenese is het proces waarbij bloedvaten naar de tumor toe groeien. Deze bloedvaten heeft de tumor nodig voor verdere groei. Deze angiogeneseremmers belemmeren het groeiproces van de bloedvaten en kunnen zo de groei van de nierkanker te stoppen of de tumor te verkleinen.

Daarnaast kan palliatieve behandeling plaats vinden met therapieen die de celgroei en daarmee de vermeerdering van de cellen remmen. Dit doen ze door de aanmaak van eiwitten die nodig zijn voor celdeling te remmen. Behandeling met angiogeneseremmers en celgroeiremmers kan verschillende bijwerkingen geven. Voorbeelden van bijwerkingen zijn vermoeidheid, hoge bloeddruk, slijmvliesontsteking, veranderingen aan de huid van handen en voeten, smaakverlies en een verhoogd risico op bloedingen.

Recent is immuuntherapie als een behandeling voor RCC er bij gekomen. Deze therapie valt in sommige gevallen onder doelgerichte therapie, aangezien het gericht is op de receptoren op tumorcellen. Andere vormen van immuuntherapie richten zich niet direct op de tumor, maar op het ondersteunen van het natuurlijke afweersysteem van de patiënt. Immuuntherapie wordt meestal gegeven als de tumor is uitgezaaid. Een patiënt komt in aanmerking voor immuuntherapie als hij of zij uitgezaaide heldercellige niercelkanker en daarbij een goede lichamelijk conditie heeft. Mogelijke bijwerkingen van immuuntherapie zijn vermoeidheid, spier- of gewrichtsklachten, huiduitslag/jeuk, vitiligo, vermindering van eetlust en verminderde of versnelde werking van de schildklier. Andere belangrijke bijwerkingen zijn de immuungerelateerde bijwerkingen, zoals inflammatoire ziekten aan de darm en longen, en ontstekingen aan het hart.⁴⁸
In tegenstelling tot veel andere tumor typen heeft chemotherapie, die de celdeling remt,  nauwelijks effect bij niercelcarcinoom en wordt daarom ook niet toegepast.