In Nederland kennen we sinds 1957 een Rijksvaccinatieprogramma (RVP). Doel van dit programma is de bevolking te beschermen tegen een aantal gevaarlijke infectieziekten. Momenteel kunnen alle kinderen in Nederland volgens het RVP-vaccinaties krijgen tegen difterie, kinkhoest, tetanus, poliomyelitus, Haemophilus influenzae type b, hepatitis B, bof, mazelen, rodehond, meningokokken types A, C, W en Y, pneumokokken en humaan papillomavirus.

Vaccinatie van kinderen in Nederland gebeurt volgens onderstaand schema, bij de daarbij aangegeven uitvoerende instanties van de Jeugdgezondheidszorg (JGZ).

Bron: Rijksvaccinatieprogramma.nl
 

Er is geen medische reden om bij een gezond kind van het schema af te wijken van het RVP. Later vaccineren brengt risico’s met zich mee, omdat een kind langer onbeschermd is. Het kan soms nodig zijn, bijvoorbeeld in verband met ziekte, om een prikmoment te verplaatsen. Kijk op de website van het RIVM over aanpassen van een vaccinatiemoment en gevolgen van afwijken.

Het Ministerie voor Volksgezondheid, Welzijn en Sport is verantwoordelijk voor de inhoud van het RVP. De minister bepaalt dus welke vaccinaties door middel van het RVP worden aangeboden en laat zich hierbij adviseren door de Gezondheidsraad.

Door opheffing van de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ) zijn de financiële en wettelijke basis van het RVP komen te vervallen en is het RVP per 1 januari 2018 opgenomen in de Wet publieke gezondheidszorg (Wpg). Een van de belangrijkste veranderingen die hiermee gepaard ging, was de betrokkenheid van de gemeenten. Zij zijn vanaf 1 januari 2019 namelijk gedeeltelijk verantwoordelijk voor de uitvoering van het RVP.

In de praktijk betekent dit dat de gemeente, en niet het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM), als opdrachtgever contractuele afspraken moet maken over de bekostiging en uitvoering met de uitvoeringsorganisaties van de Jeugdgezondheidszorg (JGD). Hieronder vindt u een overzicht van de taken en verantwoordelijkheden van de drie partijen die betrokken zijn bij de uitvoering van het RVP: het RIVM, de gemeenten en de uitvoeringsorganisaties van de Jeugdgezondheidszorg (JGZ).

RIVM:

• Inhoud, regie en coördinatie van het RVP
• Inkoop en distributie van de vaccins
• Oproep van de te vaccineren personen
• Communicatie en voorlichting over het RVP op landelijk niveau
• Landelijke registratie van de  vaccinatiegegevens
• Kwaliteitsbewaking van het RVP

Uitvoeringsorganisaties (JGD):

• Overeenkomsten afsluiten met gemeenten
• Doorlopen van de ‘informed consent-procedure’
• Communicatie en voorlichting over het RVP op lokaal niveau
• Organisatie van de individuele en groepsvaccinaties, inclusief uitnodiging
• Toediening van de vaccinaties en lokale registratie ervan
• Verstrekking van de gegevens over toegediende vaccinaties aan het RIVM
• Het RVP en basispakket JGZ in samenhang uitvoeren

Gemeenten:

• Overeenkomsten afsluiten met uitvoeringsorganisaties en zorgdragen voor de vergoeding, aansluitend bij de bestaande overeenkomsten inzake JGZ
• Beleggen van de uitvoering van het RVP en basispakket JGZ bij dezelfde uitvoeringsorganisatie
• Zorgdragen en monitoren dat uitvoeringsorganisaties aan alle verplichtingen voldoen die volgen uit de overeenkomsten 
• Organiseren van overleg met de afdeling infectieziektebestrijding (IZB) van de Gemeentelijke Gezondheidsdienst (GGD)
• Doorgeven van de lijst met gecontracteerde uitvoeringsorganisaties aan het RIVM
• Samenwerking en informatie-uitwisseling met het RIVM en uitvoeringsorganisaties

De kosten voor vaccinaties als onderdeel van het RVP komen voor rekening van de gemeenten. Ouders hoeven geen bijdrage te betalen voor de vaccinaties in het kader van het RVP, tenzij ze kiezen voor een ander vaccin dan het vaccin dat voor het RVP ter beschikking wordt gesteld. 

Vanaf december 2019 worden zwangere vrouwen gevaccineerd tegen kinkhoest om hun kinderen vanaf de geboorte tegen deze ziekte te beschermen. In het afgelopen tijd er zijn een aantal wijzigingen in het RVP doorgevoerd. Vanaf september 2022 gaat VWS het rotavirusvaccin aanbieden aan pasgeboren kinderen en het vaccin wordt opgenomen in de RVP vanaf 2024. Ook vanaf 2022 krijgen jongens en meisjes de uitnodiging voor een HPV-vaccin te halen en er is een inhaalcampagne voor jongeren tussen 10 en 18 jaar die de vaccinatie nog niet hebben gehad.