Sinds 1996 streeft de SWAB het volgende doel na: “De resistentie van micro-organismen tegen antimicrobiële middelen door een doelmatig antibioticagebruik beheersen en zo mogelijk terugdringen, en daardoor bijdragen aan de verantwoorde zorg van patiënten.” ¹

Om dit doel te bereiken heeft de Stichting verschillende taken op zich genomen. Bijvoorbeeld surveillance van antibioticagebruik en -resistentie, zowel intra- als extramuraal. Daarnaast ontwikkelt de Stichting richtlijnen, verzorgt het educatie en nascholing en geeft het adviezen over actuele antibioticabeleid vraagstukken.¹  

De SWAB is ook betrokken bij antimicrobial stewardshipprogramma’s (ASP). Antimicrobial stewardship is een internationaal begrip. Het is een maatregel om resistentie te beheersen en antibioticagebruik terug te dringen door de kwaliteit van het voorschrijfgedrag te bewaken. Zowel in de eerste lijn als in de tweede lijn.²

We nemen de tweede lijn als voorbeeld. Sinds 2015 is elk ziekenhuis in Nederland verplicht om een ASP te hebben. In dat programma staat beschreven aan welke standaard de zorginstelling moet voldoen om een goed antibioticumbeleid te voeren.

Een belangrijk aspect van stewardship is het Antibioticateam (A-team). Dat is een ziekenhuisteam dat erop toeziet dat de kwaliteit van het antibioticabeleid hoog blijft. A-teams meten en verbeteren het gebruik van antibiotica en de SWAB ondersteunt hen daarbij.

Een praktisch voorbeeld: in het ASP moet staan welke antibiotica als reservemiddelen worden beschouwd.

Die reservemiddelen, zoals carbapenems, glycopeptiden en tetracyclines, mogen alleen in uitzonderlijke omstandigheden worden voorgeschreven. Waarom? Ze hebben een verhoogd risico op resistentieontwikkeling. Dat maakt restrictief gebruik van deze middelen noodzakelijk. Reserveantibiotica worden bijvoorbeeld achter de hand gehouden voor in het geval dat de gebruikelijke antimicrobiële farmacotherapie niet aanslaat.

Verder moet in het ASP staan hoe het voorgeschrijfgedrag van deze reservemiddelen wordt gecontroleerd. Voor de praktische uitvoering daarvan is een rol voor het A-team weggelegd.
 

Een andere vorm van toezicht door het A-team is de puntprevalentiemeting (PPM). Dit is een manier om het voorschijfgedrag in het ziekenhuis in kaart te brengen. De SWAB noemt ter illustratie een aantal vragen die leden van het A-team zich kunnen stellen tijdens het beoordelen van een recept in het kader van een PPM:

• Is de keuze van het middel conform het lokale formularium?
• Zijn er bloedkweken en kweken van de plaats van infectie afgenomen?
• Is er gestroomlijnd op basis van klinische gegevens/kweekresultaten?
• Is er, indien van toepassing, geswitched van i.v. naar oraal?
• Is een advies van een deskundige ingewonnen?”