This site is intended only for healthcare professionals resident in [country]

Search

Menu

Close

Sign InLog Out Our medicinesOur medicines

See the global brands that have PfizerPro content ready for cloning to your local market. You can see the full list of available global brands here

Featured medicinesEnbrelIbranceNgenlaPaxlovidTalzennaVyndaqelXeljanzExample BlueprintsBrand BlueprintTherapy Area BlueprintSplash Page Blueprint​​​​​​​Therapy areasExplore contentExplore content

Example of description text sitting alongside header

EventsDownloadable materialsVideosLet’s connectLet's Connect

Example of description text sitting alongside header

Contact usAsk a questionPfizer medical informationSign up to our newsletter

Menu

Close

OverBacteriën: ziekteverwekkers in verschillende soorten en matenBacteriële infecties buiten het ziekenhuisZiekenhuisbacteriënAntibioticaresistentieZiektebeeldenComplexe intra-abdominale infecties (cIAI)Complexe infecties van huid en weke delen (Engels: cSSTI)Complexe urineweginfecties (cUTI)Kinderinfecties op de ICErnstige pneumonie op de ICSepsisCystic fibrosisHoogrisicogroepenPneumonieObesitasDiagnoseBacteriële diagnostiekRichtlijnenPneumonieSWABIDSANascholingPodcastsVideo'sUltimate Intensivist
Sepsis

Het immuunsysteem reageert niet altijd adequaat als pathogenen de gastheer infecteren. In het ergste geval is de immuunrespons op een infectie dermate ontregeld dat levensbedreigende orgaandisfunctie optreedt, wat bekend staat als sepsis.  

Een statische term met een dynamische definitieIn tegenstelling tot de eeuwenoude term zelf, is de definiëring van sepsis aan verandering onderhevig.
  • In 1991 definieerden de American College of Chest Physicians (ACCP) en de Society of Critical Care Medicine (SCCM) ‘sepsis’ als een systemische reactie op een infectie met 2 of meer positieve Systemic Inflammatory Response Syndrome (SIRS)-symptomen. En er was sprake van ‘ernstige’ sepsis (toen nog onderdeel van de definiëring) als een patiënt, naast sepsis, de volgende symptomen had: orgaandisfunctie, hypoperfusie, hypotensie en shock.2
  • In 2001 was inmiddels duidelijk dat de term sepsis vroeg om herdefiniëring. Maar in dat jaar, op de International Sepsis Definitions Conference, slaagde men er niet in de definitie te reviseren vanwege het gebrek aan wetenschappelijk bewijs.
  • Wat in 2001 niet lukte, kregen de Joint Task Force van de SCCM en de European Society of Intensive Care Medicine (ESICM) in 2016 wel voor elkaar: sepis-3 was een feit. Dit hield onder andere in dat de term ‘ernstige sepsis’ werd geschrapt. Ook werden de SIRS-criteria losgelaten. Die maakten plaats voor de Sequential Organ Failure Assessment (SOFA)-score waarmee het belang van orgaandisfunctie bij sepsis werd benadrukt. Sindsdien wordt sepsis omschreven als een levensbedreigende orgaandisfunctie veroorzaakt door een verstoorde respons op een infectie.
 Epidemiologie van sepsis 

Jaarlijks krijgen zo'n 29 miljoen mensen sepsis, waarbij 1 op de 5 wereldburgers aan dit medische noodgeval overlijdt.5

Bovendien wordt sepsis vaak aangewezen als doodsoorzaak nummer 1 op de intensive care (ic). Als u de Nederlandse online (nieuws)media erop naslaat, zult u dit verhaal meerdere malen tegenkomen.6-9 Maar we hebben geen wetenschappelijke publicatie kunnen vinden waarin deze claim expliciet staat genoemd. 

Ook in de rest van de wereld, zoals andere Europese landen, de Verenigde Staten en China, lijkt sepsis (en septische shock) de vrees van de ic te zijn, wat valt af te leiden uit de hoge mortaliteit die in verschillende studies wordt gerapporteerd.5,10-14

En als het aan de stichting Sepsis Alliance ligt, is sepsis verantwoordelijk voor de meeste sterfgevallen in de Amerikaanse ziekenhuizen – waarbij verwezen wordt naar een studie van Liu et al. (2014), gepubliceerd in de Journal of the American Medical Association. Hierbij is het overigens relevant te vermelden dat, volgens Sakr et al. (2018), het per land nogal verschilt hoe vaak sepsis voorkomt en hoe die patiënten het er uiteindelijk vanaf brengen.15 En, laten we niet vergeten dat bijna niets bekend is over de incidentie van sepsis in lage- en middeninkomenslanden.16 

De Nederlandse situatie is op verschillende manieren in kaart te brengen: publicatie van Luijks et al. (2024) in Critical Care

  • jaarlijks tussen de 9.726 en 20.632 mensen door sepsis op de ic terechtkomen.17
  • de totale incidentie van sepsis (het aantal gevallen buiten de ic meegerekend) wordt geschat op 58.707 gevallen per jaar.17
  • naar schatting 8.073 tot 10.984 mensen overlijden aan de gevolgen van sepsis.17


Voor de incidentie en prevalentie haalden de auteurs hun data uit de Global Burden of Disease studie (Rudd et al. 2020)5 en een prevalentiestudie met 47 Nederlandse ic’s (van Gestel et al. 2004)18. Voor de mortaliteit raadpleegden ze opnieuw de publicatie van Rudd et al. (2020).5

Het komt er in elk geval op neer dat de incidentie en mortaliteit van sepsis in Nederland hoog is (vandaar dat sepsis zorgt voor een aanzienlijke ziektelast en zwaar drukt op de gezondheidszorg).17

Daarvoor hebben we het jaarboek uit 2020 van de stichting NICE (Nationale Intensive Care Evaluatie) doorgespit.18

In 2020 werden 3.634 patiënten met sepsis opgenomen op de ic. De gemiddelde leeftijd van deze patiënten was 66 jaar, en 58,3% was mannelijk. Van deze patiënten had 36,9% ten minste één comorbiditeit. De mediane APACHE III-score (Acute Physiology and Chronic Health Evaluation, maat voor de ernst van ziekte) was 77, en de mediane ic-behandelduur was 2,1 dagen.19

Over de sterfte gerelateerd aan sepsis staat het volgende in het rapport:19

  • ziekenhuisoverlevers: 73,1%
  • ziekenhuissterfte: 26,9%
  • ic-sterfte: 7,9%
  • sterfte op de afdeling na IC-ontslag: 19,0%


Op basis van de ic-opnames in 2019 is daarover het volgende te zeggen: respectievelijk overleed 31,4%, 34,2% en 28,0% (van de totale ic-populatie) binnen 3, 6 en 12 maanden na ic-opname vanwege sepsis.19

Diagnostiek en behandeling van sepsis (FAQ)1. Hoe identificeer ik snel sepsis bij patiënten?

In de Nederlandse richtlijn ‘Sepsis’ wordt aanbevolen om, met de signaalvraag ‘Kan dit sepsis zijn?’ in het achterhoofd, als volgt te handelen om (dreigende) sepsis beter te kunnen herkennen. 

Wordt de patiënt verdacht van een infectie? Gebruik de MEWS/NEWS (Modified Early Warning Score/National Early Warning Score) om vast te stellen of de patiënt vitaal bedreigd is. En andersom, dus: onderzoek of er mogelijk een infectie is bij een, volgens MEWS/NEWS, vitaal bedreigde patiënt.20

Leestip: de richtlijn Sepsis op richtlijnendatabase.nl.

Type infecties en pathogenen gerelateerd aan sepsis

In de SWAB-richtlijn Empirische antimicrobiële therapie voor sepsis staat opgesomd welke infecties het vaakst (vermoedelijk) aan de basis staan van sepsis. Dat zijn: long-, urineweg-, buik-, huid-, en wekedeleninfecties.20

Van alle kweken die bij sepsis-patiënten werden afgenomen, werden de gramnegatieve bacteriën in een kleine meerderheid geïdentificeerd: 30% (waarvan 21% Escherichia coli). Voor grampositieve bacteriën was dat percentage 21% (stafylokokken 9,1% en streptokokken 7,7%). En ten slotte werden schimmels in 3,4% van de gevallen geïdentificeerd.20

2. Is er een verschil tussen sepsis bij kinderen en volwassenen?

Dat pediatrische sepsis om een andere benadering vraagt dan sepsis bij volwassenen, wordt simpelweg duidelijk uit het feit dat in Nederland een richtlijn bestaat die volledig is toegespitst op kinderen.21 

Op internationaal vlak was de definiëring van pediatrische sepsis de afgelopen jaren een punt van aandacht en discussie.22-25 Maar begin dit jaar was het eindelijk zover: internationale consensus werd bereikt over de criteria van sepsis en septische shock bij kinderen om beter aan te sluiten op de (pathos)fysiologie van deze groep patiënten en de hogere risico's die zij lopen in vergelijking met volwassenen. 

De criteria werden bekend gemaakt op het 2024 Critical Care Congress in Phoenix, Arizona (V.S.) en gepubliceerd in The Journal of the American Medical Association.26

Om dit onderdeel af te sluiten, volgt hieronder een meer praktische noot (uit een werkboek van de Nederlandse Vereniging van Kindergeneeskunde) in relatie tot de discussie over de definiëring van sepsis bij kinderen.27

‘Onafhankelijk van hoe de definitie voor kinderen in Nederland precies zal worden aangepast aan deze internationale tendensen verandert er niets wezenlijks voor de clinicus: bij kinderen met tekenen van infectie (koorts/ondertemperatuur, leukocytose of leukopenie of linksverschuiving) en tachycardie, tachypneu of een veranderd bewustzijn dient altijd het mogelijk bestaan van sepsis te worden geëvalueerd en moet de patiënt als potentieel ernstig bedreigd worden beschouwd.’

Leestips: 

3. Hoe belangrijk zijn antibiotica bij de behandeling van sepsis?

Antibioticatherapie is onmisbaar bij de behandeling van sepsis. Snel starten met een geschikt antibioticum kan het verschil maken tussen leven en dood.25 

In de (inter)nationale richtlijnen wordt aanbevolen om bij patiënten met (een sterke verdenking op) sepsis binnen het uur te beginnen met empirische antibacteriële therapie in de vorm van een breedspectrum antibioticum dat werkt tegen alle pathogenen die mogelijkerwijs betrokken zijn.20,25,28

Over het algemeen gaat de voorkeur uit naar β-lactam-antibiotica. Maar uiteindelijk is de keuze aan de behandelaar en zal diegene onder andere rekening moeten houden met het type infectie (indien bekend), patiënt specifieke factoren en lokale resistentiepatronen. Vanzelfsprekend is het de bedoeling om op basis van kweken de antibioticatherapie uiteindelijk te versmallen en de causatieve pathogenen dus gerichter aan te pakken.20,25,28 

Ten slotte heeft de behandelaar de-escalatie van de antibioticatherapie idealiter continu in het achterhoofd zitten (in het kader van antimicrobial stewardship). In de praktijk betekent dat: dagelijks evalueren of het toedienen van antibiotica nodig is en de therapie stopzetten wanneer klinisch- of microbiologisch bewijs van een infectie ontbreekt. 20,25,28 

Aanbeveling over het toepassen van antimycotica

De richtlijnen adviseren om volwassenen met sepsis of septische shock, die een verhoogd risico lopen op het ontwikkelen van schimmelinfecties, empirisch te behandelen met antifungale middelen. (Risicofactoren zijn onder andere een gecompromitteerd immuunsysteem, gebruik van totale parenterale voeding, behandeling met breedspectrum antibiotica en langdurig verblijf op de ic.)20,25

Leestips:

4. Welke rol spelen biomarkers bij de antibioticabehandeling van sepsis?Dit antwoord is beknopt samen te vatten door twee aanbevelingen uit de (inter)nationale richtlijnen20,25 te geven:
  1. Bij volwassenen die vermoedelijk sepsis of septische shock hebben, volstaat het om op basis van klinische evaluatie te beslissen of starten met antibiotica nodig is. Het wordt afgeraden om gebruik te maken van de biomarker procalcitonine ter ondersteuning van deze beslissing.
  2. Bij volwassenen met sepsis of septische shock, waarbij de infectiebron onder controle is, maar niet duidelijk is hoe lang de behandeling het beste kan voortduren, wordt geadviseerd om klinische evaluatie wél te combineren met de biomarker procalcitonine. Dit, om een weloverwogen beslissing te kunnen nemen over het staken van de therapie.
5. Hoe kan het gebruik van antibiotica bij de behandeling van sepsis worden geoptimaliseerd om antimicrobiële resistentie te minimaliseren?

Met de-escalatie (zie ook het antwoord op vraag 3). In de richtlijn ‘Surviving sepsis campaign: international guidelines for management of sepsis and septic shock 2021’ staat hierover het volgende.

Blootstelling aan antimicrobiële middelen en de ontwikkeling van antimicrobiële resistentie zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Vooral veelvuldig, langdurig en onnodig gebruik van breedspectrum antibiotica dragen bij aan resistentie.

Maar juist bij sepsis en septische shock wordt snel gestart met empirische therapie, die uit breedspectrum antibiotica bestaat – omdat de causatieve pathogenen nog niet zijn geïdentificeerd. Dus, om ook bij deze aandoeningen grip te krijgen op resistentie, is de-escalatie het advies zodra de (gevoeligheid voor) betrokken pathogenen bekend zijn.

Onder de-escalatie gerelateerd aan antibioticatherapie bij sepsis verstaat men: in geval van combinatietherapie stoppen met een middel dat niet langer nodig is of voor een ander antibioticum kiezen om het werkingsspectrum te versmallen. Een dergelijke de-escalatie van antibiotica hoeft niet alleen plaats te vinden nadat de ziekteverwekker is geïdentificeerd, maar kan ook overwogen worden als klinische verbetering optreedt of als een infectie is uitgesloten.

6. Welke preventieve maatregelen en vroege interventiestrategieën kunnen het risico op sepsis verlagen?Ten eerste door chronische ziekten, die het risico op (een ernstiger verloop van) sepsis, adequaat te behandelen. Ten tweede door (hoogrisico)patiënten de juiste vaccinaties aan te bieden. Ten derde door voorlichting geven over het belang van handhygiëne (en zelf in het ziekenhuis de hygiënerichtlijnen en -protocollen volgen ter preventie en controle van infecties). Ten slotte helpt het als mensen (waaronder ouders) de symptomen van sepsis in een vroeg stadium kunnen herkennen en zich realiseren dat sepsis een medisch noodgeval is.29,30

En vroege interventiestrategieën? Daar kunnen we kort over zijn: er zijn levens te redden door (dreigende) sepsis vroeg te herkennen en binnen een uur te starten met antibiotica.29,30  

Leestips:  Patiëntencasus

“Iedereen kan sepsis overkomen. Iedereen die gezond is, jong of oud.” Luister naar het verhaal van Mar Miljard die in de herfst van 2016 met sepsis op de IC belandde. 

Ziektebeelden

Bronnen

https://magazines.igj.nl/hetresultaattelt/2021/01/10a-sepsis
https://www.sepsisnet.nl/zorgprofessionals/kerngetallen
https://www.nvsha.nl/files/13378/Richtlijn_Sepsis_-_definitief.pdf
https://www.uza.be/sepsis-snel-herkennen-redt-levens
https://www.henw.org/artikelen/sepsis-herkennen-bij-een-volwassene
https://www.sepsis-en-daarna.nl/
https://view.officeapps.live.com/op/view.aspx?src=https%3A%2F%2Fwww.internisten-alrijne.nl%2Fuploads%2F5%2F1%2F1%2F3%2F51136639%2Fherkenning_en_behandeling_van_sepsis_fase_1_20231012.docx&wdOrigin=BROWSELINK
https://demedischspecialist.nl/nieuwsoverzicht/nieuws/nieuwe-modules-richtlijn-sepsis-opgeleverd

Referenties:

Angus, D. C. et al. (2013). Severe sepsis and septic shock. New England Journal of Medicine, 369(9), 840–851. https://doi.org/10.1056/nejmra1208623%C2%A0Bone, R. C. et al. (1992). Definitions for sepsis and organ failure and guidelines for the use of innovative therapies in sepsis. Chest, 101(6), 1644–1655. https://doi.org/10.1378/chest.101.6.1644%C2%A0Levy, M. M. et al. (2003). 2001 SCCM/ESICM/ACCP/ATS/SIS International Sepsis Definitions Conference. Critical Care Medicine, 31(4), 1250–1256. https://doi.org/10.1097/01.ccm.0000050454.01978.3b Singer, M. et al. (2016). The third international consensus definitions for sepsis and septic shock (SEpsis-3). JAMA, 315(8), 801. https://doi.org/10.1001/jama.2016.0287%C2%A0Rudd, K. E. et al. (2020). Global, regional, and national sepsis incidence and mortality, 1990–2017: analysis for the Global Burden of Disease Study. Lancet, 395(10219), 200–211. https://doi.org/10.1016/s0140-6736(19)32989-7 UMCG partner in kennisbundeling over infectieziekte sepsis. (11 september 2020). Nieuws En Verhalen. https://nieuws.umcg.nl/w/umcg-partner-in-kennisbundeling-over-infectieziekte-sepsisHart van Nederland. (7 maart 2022). Sepsis nummer 1 doodsoorzaak op IC, meer onderzoek nodig. Hartvannederland. https://www.hartvannederland.nl/nieuws/sepsis-nummer-1-doodsoorzaak-op-ic-meer-onderzoek-nodig Al jaren met sepsis bezig. (30 oktober 2020). https://www.geldersevallei.nl/over-zgv/nieuws-en-agenda/nieuws/Al-jaren-met-sepsis-bezig%C2%A0NU.nl. (12 februari 2020). Sepsis: belangrijke doodsoorzaak, maar lastig te herkennen. NU.nl. https://www.nu.nl/gezondheid/6028819/sepsis-belangrijke-doodsoorzaak-maar-lastig-te-herkennen.html Rhee, C. et al. (2019). Prevalence, underlying causes, and preventability of Sepsis-Associated mortality in US acute care hospitals. JAMA Network Open, 2(2), e187571. https://doi.org/10.1001/jamanetworkopen.2018.7571 Markwart, R. et al. (2020). Epidemiology and burden of sepsis acquired in hospitals and intensive care units: a systematic review and meta-analysis. Intensive Care Medicine, 46(8), 1536–1551. https://doi.org/10.1007/s00134-020-06106-2 Knoop, S. T. et al. (2017). Epidemiology and impact on all-cause mortality of sepsis in Norwegian hospitals: A national retrospective study. PloS One, 12(11), e0187990. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0187990 Vincent, J. et al. (2019). Frequency and mortality of septic shock in Europe and North America: a systematic review and meta-analysis. Critical Care, 23(1). https://doi.org/10.1186/s13054-019-2478-6 Zhou, J. et al. (2014). Epidemiology and outcome of severe sepsis and septic shock in intensive care units in mainland China. PloS One, 9(9), e107181. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0107181 Sakr, Y. et al. (2018). Sepsis in Intensive Care Unit Patients: Worldwide Data From the Intensive Care over Nations Audit. Open Forum Infectious Diseases, 5(12). https://doi.org/10.1093/ofid/ofy313%C2%A0Fleischmann, C. et al. (2020). Incidence and mortality of hospital- and ICU-treated sepsis: results from an updated and expanded systematic review and meta-analysis. Intensive Care Medicine, 46(8), 1552–1562. https://doi.org/10.1007/s00134-020-06151-x Luijks, E. C. N. et al. (2024). Societal costs of sepsis in the Netherlands. Critical Care, 28(1). https://doi.org/10.1186/s13054-024-04816-3%C2%A0Van Gestel, A., Bakker, J., Veraart, C., & Van Hout, B. A. (2004). Prevalence and incidence of severe sepsis in Dutch intensive care units. Critical Care, 8(4), R153. https://doi.org/10.1186/cc2858%C2%A0Focus IC. (z.d.). https://stichting-nice.nl/jaarboeken.jsp%C2%A0Sepsis - Algemene informatie. (2020). SWAB. https://swab.nl/nl/sepsis Startpagina - Sepsis bij kinderen - Richtlijn - Richtlijnendatabase. (19-05-2021). https://richtlijnendatabase.nl/richtlijn/sepsis_bij_kinderen/startpagina_-_sepsis_bij_kinderen.html Kawasaki, T. (2017). Update on pediatric sepsis: a review. Journal of Intensive Care, 5(1). https://doi.org/10.1186/s40560-017-0240-1%C2%A0Morin, L. et al. (2022). The Current and Future State of Pediatric Sepsis Definitions: An International survey. Pediatrics, 149(6). https://doi.org/10.1542/peds.2021-052565%C2%A0Richter, R. P. (2022). International Perspective on a Revised Pediatric Sepsis Definition. Pediatrics, 149(6). https://doi.org/10.1542/peds.2022-056410%C2%A0Weiss, S. L. et al. (2020). Surviving Sepsis Campaign International Guidelines for the Management of Septic Shock and Sepsis-Associated Organ Dysfunction in Children. Pediatric Critical Care Medicine, 21(2), e52–e106. https://doi.org/10.1097/pcc.0000000000002198%C2%A0Schlapbach, L. J. et al. (2024). International Consensus Criteria for Pediatric Sepsis and septic Shock. JAMA, 331(8), 665. https://doi.org/10.1001/jama.2024.0179%C2%A0Werkboek Kinderinfectieziekten > Orgaansysteem > Bloedbaan > Sepsis, septische shock en toxische shock syndroom. (z.d.). https://werkboeken.nvk.nl/kinderinfectieziekten/Orgaansysteem/Bloedbaan/Sepsis-septische-shock-en-toxische-shock-syndroomSepsis - het acute boekje. (06-03-2024). https://www.hetacuteboekje.nl/hoofdstuk/algemene_infectieziekten/sepsis.html%C2%A0Protect your patients from sepsis. (24 augustus 2023). Centers for Disease Control and Prevention. https://www.cdc.gov/sepsis/education/hcp-resources.html%C2%A0World Health Organization: WHO & World Health Organization: WHO. (19 juli 2023). Sepsis. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/sepsis
PP-ZVA-NLD-0142

Wilt u een bijwerking melden? Ga dan naar de 'Bijwerkingen melden' pagina en klik vervolgens op u van toepassing zijnde button.

PfizerPro AccountPfizerPro AccountU vindt informatie over geneesmiddelen, werkingsmechanismen, werkzame stoffen, doseringen en bijwerkingen die kunnen optreden. Zodat u nog beter in staat bent om uw patiënten te helpen.InloggenRegistrerenAccountUitloggen

De informatie die op deze website wordt aangeboden is uitsluitend bedoeld voor zorgverleners in Nederland. Bent u geen zorgverlener, maar patiënt of consument, ga dan naar www.pfizer.nl.

 

2024 Pfizer© Alle rechten voorbehouden.
 

PP-UNP-NLD-1216
U verlaat de website van Pfizer
Door op oké te klikken, verlaat u de website van Pfizer. De links naar websites buiten Pfizer worden u als service aangeboden. Pfizer heeft geen invloed op de inhoud van deze sites en is er niet voor verantwoordelijk.